Henryk Sienkiewicz nigdy nie potrafił sprecyzować swoich poglądów politycznych. Jego duch był podzielony na połówki, jedna patriotyczna, kochająca polską tradycję i historię, oraz druga, kosmopolityczna, indywidualna, wolna. Nie przeszkodziło mu to w prowadzeniu i organizowaniu pomocy dla głodujących ofiar pruskich represji i działań wojennych.
Końcówka XIX w.
W wieku 29 lat, w 1875r., Henryk napisał Starego sługę, czyli pierwszą część Małej Trylogii. To jego pierwsze dzieło, w którym opisuje swoje odczucia względem ojczyzny, miłości i młodości, walczył "w nim o niezależność od wszelkich doktryn i tendencji" odnośnie pruskiego okupanta. Patriotyzm i niechęć do zaborców przejawiała się w tym dziele, ale też w wielu innych, na przykład w artykule Poland and Russia, w którym nie tylko opisał nienawiść rządu rosyjskiego wobec Polaków , ale też dowiódł dwulicowej postawy Rosjan, którzy w bałkańskiej strefie wpływów kreowali się na obrońców Słowian, zaś w Królestwie Polskim prześladowali i gnębili Polaków odbierając im wszelką autonomię. Artykuł powstał podczas podróży do Stanów Zjednoczonych dla dziennika Daily Evening Post.
Rok 1905 i artykuł paryski
Tego roku, dzięki jego wstawiennictwu, powstało Towarzystwo Polskiej Macierzy Szkolnej, działał także jako członek Towarzystwa Tajnego Nauczania w Warszawie. Przebywając we Francji, odpowiedział w ankiecie paryskiej tymi słowami: Należy miłować ojczyznę nade wszystko i należy myśleć przede wszystkim o jej szczęściu. Ale jednocześnie pierwszym obowiązkiem prawdziwego patrioty jest czuwać nad tym, by idea jego Ojczyzny nie tylko nie stanęła w przeciwieństwie do szczęścia ludzkości, lecz by się stała jedną z jego podstaw. Tylko w tych warunkach istnienie i rozwój Ojczyzny staną się sprawą, na której całej ludzkości zależy. Innymi słowy, hasłem wszystkich patriotów powinno być: przez Ojczyznę do ludzkości, nie zaś: dla Ojczyzny przeciw ludzkości.
Sienkiewicz i Rosja
Rok później Sienkiewicz dostał propozycję kandydowania do Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego, czyli izby niższej parlamentu. Odrzucił jednak zaproszenie i zgodził się na posadę przewodniczącego „centralnego” komitetu wyborczego, utworzonego przez przedstawicieli Narodowej Demokracji, Partii Polityki Realnej i Polskiej Partii Postępowej.
Poza tym epizodem, Sienkiewicz nie brał czynnego udziału w życiu politycznym Polski. Całe życie starał się pozostać bezstronnym i być mediatorem pomiędzy lewicą i prawicą. A jego partią była Polska. Dla ojczyzny mógł zrobić wiele, ale tylko w granicach rozsądku.
Wpływ na chłopstwo
W 1910r. powstały "Wiry", wielu mówi, że to jedna z najmądrzejszych i niedocenianych powieści politycznych. Henryk Sienkiewicz poddał krytyce ruch socjalistyczny i opisywał stanowisko chłopów chcąc uświadomić Polakom sytuację tej klasy społecznej, nawoływał do kształcenia chłopstwa, nadania im "obywatelskości", która pozwoli im zmienić się w "nową, wiodącą, prężną klasę społeczną". Pisarz od początku do końca dbał o zbiorowość polską, czuł się głęboko zaangażowany w życie społeczne i pisał językiem uniwersalnym. Chciał, żeby jego powieści czytali wszyscy, chciał, by nie zapomniano o Polsce i o tradycji.
Pomoc dla Polaków
5 stycznia 1915 r. Sienkiewicz wraz z Paderewskim i Osuchowskim zawiązał w Vevey Komitet Generalny Szwajcarski dla Ofiar Wojny w Polsce angażując cały swój autorytet. W „Odezwie do ludów ucywilizowanych”, prosił o pomoc finansową dla poszkodowanych przez wojnę cywilów z trzech zaborów. Za tę działalność stał się przedmiotem zainteresowania służb wywiadowczych między innymi Rosji.